Geçenlerde izlediğim bir Sunay Akın programı üzerine ben de araştırmalarımı yaparak bugüne kadar hiç bilmediğim bilgileri edindim. Arşivlemek ve sizlere sunmak için derleyip , toparladım .
Noel Baba, efsaneye göre Türkiyenin Antalya ilinde eşi ile birlikte yaşar. Elfleri ile birlikte çocuklar için oyuncaklar yapar. Çocuklar kendisine mektupla Noel için hangi hediyeyi istediklerini bildirirler. Noel Baba da ren geyiklerinin çektiği uçan kızağını hediyelerle doldurur ve evlere bacalardan girerek herkesin hediyesini dağıtır.
Efsaneyi biraz açmak istiyorum. Tüm dünyanın tanıdığı ve sevdiği en ünlü ihtiyar olan Noal Baba’nın Antalya’da yaşadığını söylerken, elbiselerini Akdeniz ikliminde giyilecek olmadığının da altını çizmeliyiz. Bizim bildiğimiz Noel Baba, ren geyiklerinin çektiği kızağıyla kuzeyden gelen, üşümemek için kırmızı elbisesini kol ağızlarına ve başlığının etrafına kürkler diken, ak sakallı dede değil midir? Akdeniz ikliminde, mevsim kış da olsa, böylesine kalın bir kıyafetle gezinmek olası değildir.
Baca olayını da netleştirmek gerekiyor. Bir kişi neden “Tanrı misafiri” olarak kapıdan girmez de hiç olmadık yerden hediylerini dağıtmaya çalışır. Bunun sebebi yine tarihteki doğal hayattan gelir. İskandinav ülkelerinde, kutuplarda yaşayan, torbasında taşıdığı oyuncakları mutlu olsunlar diye çocukların evlerinin kapılarından içeri atan bir adamın öyküsü yıllardır anlatılır durur… Bu masal, göçmenler tarafından Amerika’ya taşınır. İskandinav ülkelerinde, Eskimolardaki gibi evlerin kapıları yukarıda olduğu için, öyküde çocuklara armağan dağıtmanın yolu Amerika’da bacaya dönüşür. Bu şekilde açıklanması en mantıklı yol gözüküyor.
Gelelim Noel Baba’nın ilk çıkış noktasına… Noel baba aslında bir şiir kahramanıdır . Şiirde doğup , karikatür olarak çizilmiştir.
Kış, insanların yüzlerinin asıldığı ve neredeyse gülmenin unutulduğu sert bir mevsimdir. Amerikalı İlahiyat Profesörü Clement Clarke Moore (http://www.poetryfoundation.org/bio/clement-clarke-moore), kışın da neşeli bir yanının olabileceği düşüncesiyle Noel Baba’yı anlatan şu dizeleri kaleme alır:
Gözleri nasıl da parlar
Gamzeleri ne kadar şen
Yanakları güle benzer, burnu ise kiraza
Geniş yüzüyle kahkaha attığında
Hop hop oynar yuvarlacık göbeği
Tombul ve tıknazdır
Yaşlı, neşeli bir cin gibi
Ve ben onu gördüğümde gülmekten alamam kendimi
Hepimizin yakından tanıdığı, biblolarda, balonlarda, hediyelik eşyalarda, oyuncaklarda gördüğümüz Noel Baba, kışa bir gülümseme katmak amacıyla Clement Clarke Moore tarafından yazılan bir şiirden doğmuştur. Yanakları “güle”, burnuysa “kiraza” benzeyen Noel Baba ne Demre’ye, ne de Bari’ye aittir. Evet, çocukların sevgilisi olan bu sevimli karakter bir şiir kahramanıdır.
(Noel Baba birçok dilde, aziz, Nikola, Klaus, Noel ve baba sözcüklerinin türevlerinden oluşturulmuş isimlerle anılır.
Piskopos Nikola (Bari’li Nikola ya da Myra’lı Nikola olarak da bilinir), Likya’nın Myra yöresinde (Antalya, Kale [Demre]) yaşamış bir 4. yüzyıl Hristiyan azizidir. Yunanistan’ın, Rusya’nın, çocukların ve denizcilerin azizidir. 6 Aralık, Aziz Nikola Günü olarak kutlanır. 6 Aralık tarihinde bir çok ülkede çocuklara hediyeler verilir. )
Noel Baba, rengeyiklerinin çektiği kızağı bir ressama borçludur: Amerikalı ressam Thomas Nast, Moore’un şiirinden etkilenerek Noel Baba’nın resmini yapar ve onu rengeyiklerinin çektiği bir kızağa oturtur. “Tombul ve tıknaz” olan Noel Baba, kahkaha attığında “hop hop” oynayan “yuvarlacık göbeği”yle tüm dünyada tanınmasının nedeni olan turuna 1930’larda çıkar. Kurumsal renkleri olan kırmızı ve beyazdan Noel Baba’ya bir elbise diken Coca Cola, “yaşlı, neşeli bir cin”e benzeyen ve Haddon Sundblom’un çizdiği sevimi ihtiyarı, düzenlediği reklam kampanyasının kahramanı olarak tüm dünyaya tanıtır.
Kırmızı-beyaz rengin 1930’lar da değil de 1910’larda çıktığı ispatlanmıştır . Üstelik reklam yapan bir Türk firması olup noel babanın görev sorumluluğu ile çelişmektedir.Fakat ilk çıktığı resim ile kıyaslarsanız eleştirilme sınırlarınız daha da daralacaktır(Sonraki yıllarda Noel Baba’nın yeşil renkleri olan karikatürleri olup , kırmızı-beyaz renge nasıl dönüştüğü hala bilinmemektedir.Fakat ünlü içecek markasından önce olduğu tahmin edilmektedir.)
Aziz Nikolas’ın kemiklerinin bir kısmı Haçlı Seferleri sırasında Barili tüccarlar tarafından İtalya’ya kaçırılmış.Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay 2009 yılında yaptığı bir açıklamada:
“Biz elbette dünyada da uyanan bilinç çerçevesinde her obje kendine ait olduğu yörede sergilenmesi anlayışına uygun olarak geri isteyeceğiz. Bu açıdan Noel Baba’nın kemiklerinin geri istenmesini çok haklı bir talep olarak görüyorum.” demişti. Aziz Nicholaos’ın kemiklerinin bir kısmı halen Antalya Müzesinde sergileniyor.
Antalya müzesi demişken Sunay Akın’ın oyuncaklarla ilgili yazısını da ekliyorum.
http://oyuncakmuzesi.antalya.bel.tr/content.asp?INC=yazi&MAINMENUID=61&MENUID=2
“Gelişmiş ülkelerde oyuncak, çocukların hayalleri gelişsin diye alınır; geri kalan ülkelerde ise oyuncak çocuklara oyalansın diye alınır. Oyuncakları hayalleri gelişsin diye alan ülkeler dünyayı yönetir; diğerleri ise onların kapılarında oyalanmaya mahkûmdur.”
Thomas Nast’ın beni etkileyen dramatik bir karikatürünü de eklemek istiyorum.
Savaş yıllarında cephedeki kocasını bekleyen bir anne ( çocuklar,baca gibi detaylara bakınız) karikatürün sağ tarafında , cephede bekleyen koca ise karikatürün sol tarafında beklemektedir.
Ayrıca incelenecek bir konu da çam ağacı süslemesi olup kısaca bahsedelim.Bu gelenek de Anadolu kökenli olup incelenmek üzere sizin de görüşlerinize bırakıyoruz.
Yılbaşı kutlamalarının vazgeçilmez bir parçası olan çam ağacı süsleme geleneği de, Aziz Nicolaus gibi Anadolu kökenlidir!
Yazılı dinler öncesinde yeni yıl, doğanın yeniden doğuşu olarak kutlanırdı. Günlerin geceye göre daha aydınlık olması, havaların ısınması, toprağın canlanması ve ekin mevsiminin başlaması demekti. Hititler, bu dönemde kutsal saydıkları çam ağaçlarını, içleri yemişler ve tahıllarla dolu küçük torbacıklarla süslerdi!..
Oyun Merdiveni 